Hiện nay, xã Ninh Vân có gần 500 hộ, 90 doanh nghiệp làm nghề chế tác đá mỹ nghệ, tạo việc làm và thu nhập ổn định cho hơn 3.000 lao động của xã và 1.000 lao động của các địa phương khác. Thu nhập bình quân của một thợ chính là 6 - 6,5 triệu đồng/tháng, của lao động phụ khoảng 4 - 4,5 triệu đồng/tháng, cao gấp 2-3 lần so với các ngành nghề khác, gấp khoảng 4,5 lần so với lao động thuần nông, đời sống của người dân ngày càng được nâng cao. Tuy nhiên, do tính chất đặc thù của nghề đá, phải làm những công việc nặng nhọc và thường xuyên tiếp xúc với bụi đá, tiếng ồn, lại làm việc với cường độ cao (thường từ 8-12h/ngày, có nhiều người làm thêm buổi tối), trong khi đó, ý thức của người dân về công tác bảo hộ lao động còn nhiều hạn chế. 

Theo kết quả khảo sát của các ngành chức năng thì 100% hộ nói rằng có trang bị đồ bảo hộ lao động như ủng, mắt kính, khẩu trang, tuy nhiên theo quan sát thì đồ bảo hộ lao động đều chưa đạt chuẩn, có nhiều lao động chưa nhận thức đầy đủ về vấn đề an toàn lao động, thường không dùng bảo hộ lao động khi đang làm việc. Rất nhiều cơ sở sản xuất không có nhà xưởng, các lao động làm việc dưới tấm bạt được căng lên, gặp thời tiết xấu như nắng nóng, mưa… ảnh hưởng rất lớn tới năng suất cũng như sức khỏe của người lao động. Đa số các tai nạn không mang tính chất nghiêm trọng như trầy xước do chạm vào đá, đứt tay nhẹ, … và người lao động nhiều khi không nghĩ đó là tai nạn lao động. Đối với các công nhân làm ở các xưởng khai thác đá có nguy cơ tai nạn nhiều hơn, vì họ phải làm việc trên cao mà không hề thắt dây an toàn… Do môi trường bị ô nhiễm nên người dân ở đây đang phải đối mặt với tình trạng gia tăng bệnh tật, đặc biệt là các bệnh về hô hấp, da liễu, mắt. Theo thống kê của Trạm y tế xã Ninh Vân, trung bình mỗi tháng có từ 600-700 lượt người đến khám bệnh. Các bệnh thông thường người dân hay mắc phải như viêm da dị ứng, viêm kết mạc, viêm họng, viêm xoang mũi, trong đó những người trực tiếp làm nghề đá có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn hẳn.

Trước thực trạng đó, UBND xã Ninh Vân đã triển khai nhiều giải pháp nhằm giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường, bảo vệ sức khỏe cho người lao động, trong đó xác định công tác tuyên truyền là nhiệm vụ trọng tâm, cốt lõi nhằm nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi cho người lao động. Theo đó, với sự hỗ trợ của Sở Lao động, Thương binh và Xã hội về tài liệu, Đài truyền thanh xã tích cực triển khai công tác thông tin, tuyên truyền về an toàn vệ sinh lao động đến mọi người dân. Những tin, bài được xây dựng đảm bảo cung cấp đầy đủ, kịp thời các thông tin cần thiết trong quá trình khai thác, sản xuất và chế biến đá như: tuyên truyền, hướng dẫn một số nội dung về an toàn trong khai thác đá, trong bảo quản, vận chuyển, xử lý vật liệu nổ và nổ mìn; các giải pháp cắt, xẻ, mài đục đảm bảo vệ sinh an toàn lao động; hướng dẫn an toàn điện, phòng chống bụi; các quy định trong quá trình khai thác chế biến đá; giới thiệu các phương tiện bảo vệ cá nhân; cách chăm sóc sức khỏe cho người lao động… Những thông tin tuyên truyền được chọn lọc, ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ thực hành nên người dân dễ tiếp thu và tích cực làm theo.

Cùng với đó, làng đá mỹ nghệ Ninh Vân còn tranh thủ sự hỗ trợ của Cục Chế biến thương mại nông, lâm, thủy sản và nghề muối thuộc Bộ Nông nghiệp và PTNT trong việc triển khai dự án nghiên cứu, tổ chức, áp dụng các giải pháp khoa học công nghệ, y học để cải thiện môi trường lao động, phòng ngừa tai nạn và bệnh nghề nghiệp cho người lao động. Các cán bộ dự án kết hợp với LĐLĐ tỉnh, Trung tâm Quan trắc và phân tích môi trường, Chi cục Môi trường tỉnh tổ chức các lớp tập huấn cho các chủ xưởng sản xuất trong xã nhằm nâng cao nhận thức của người lao động về công tác an toàn lao động, bệnh nghề nghiệp và bảo vệ môi trường; phối hợp với Trạm y tế xã Ninh Vân tổ chức hội thảo tập huấn về các biện pháp bảo vệ sức khỏe cho người lao động trong làng nghề. Dự án cũng đã hỗ trợ các hộ sản xuất các thiết bị bảo hộ cá nhân như: quần áo, ủng, kính, khẩu trang… Đối với các xưởng được chọn làm điểm, các cán bộ dự án đã hỗ trợ lắp đặt hệ thống hút bụi, làm nhà xưởng bằng phông bạt, hệ thống phun hơi nước, trồng cây xanh… nhằm cải thiện môi trường làm việc cho người lao động.

Thông qua các buổi hội thảo, các lớp tập huấn, người dân Ninh Vân đã chủ động hơn trong việc đảm bảo môi trường lao động an toàn cho chính mình. Theo đó, nhiều cơ sở kinh doanh, chế tác đá mỹ nghệ ở xã Ninh Vân, huyện Hoa Lư đã đầu tư cải tiến công nghệ, áp dụng những tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, góp phần giảm thiểu tình trạng ô nhiễm khói bụi, tiếng ồn ở địa phương. Điển hình như xưởng chế tác đá mỹ nghệ của gia đình ông Nguyễn Văn Chung hoạt động được gần 30 năm nay. Để đảm bảo an toàn vệ sinh lao động, ông Chung đã quyết định đầu tư xây dựng nhà xưởng với mái che cao, đầu tư hệ thống máy móc hiện đại, xây dựng các đường ống nước gắn với thiết bị máy để hạn chế bụi. Đồng thời ông xây dựng 3 bể xử lý nước thải để lọc cặn bột đá, tránh xả trực tiếp ra môi trường như trước đây.

Ông Nguyễn Quang Diệu, Trưởng Ban quản lý làng nghề đá mỹ nghệ Ninh Vân khẳng định: Sự hỗ trợ của dự án đã nâng cao nhận thức của người lao động, người sử dụng lao động về công tác an toàn lao động, đồng thời góp phần tích cực trong việc cải thiện môi trường làm việc cho người lao động. Tuy nhiên, thời gian tới, bên cạnh nỗ lực lưu giữ và phát triển những nét đẹp, lợi ích từ nghề truyền thống của Ninh Vân, chúng tôi mong muốn sẽ tiếp tục nhận được sự hỗ trợ, chuyển giao khoa học công nghệ, những giải pháp nhằm giảm thiểu hơn nữa tình trạng ô nhiễm môi trường của các cấp, các ngành hữu quan, giúp làng đá mỹ nghệ Ninh Vân phát triển bền vững.

Nguyễn Hùng